Środowisko

Znaczną część terytorium Czańca oraz Gminy Porąbka porastają lasy, obecnie w głównej mierze świerkowe. W wielu miejscach zachowały się jednak resztki dawnej puszczy karpackiej np. starodrzew buczyny na stokach Zasolnicy (rezerwat), mało znane uroczysko u północnego podnóża Kiczory nad doliną Wielkiej Puszczy z prastarymi bukami i jodłami, aleja cisowa na Palenicy oraz liczne okazy pojedynczych lub grupkowych dębów, jaworów, sosen, jesionów, wiązów górskich i wiele innych.

Lasy zamieszkuje liczna zwierzyna: jelenie, sarny, lisy, zające i dziki.
Nadmiar leśnej zwierzyny tłumaczą podgórscy rolnicy słowami: "Zwierzyna rozmnożyła się nadmiernie, niszcząc znaczną część zbiorów".

W 1982 roku w naszych lasach pojawił się niedźwiedź, który niestety zginął z rąk myśliwych.

Rezerwaty:
Rezerwat zasolnica : w 1973 r. utworzono rezerwat o powierzchni 17 ha na stromym zboczu Zasolnicy. Ochronie podlega starodrzew buczyny karpackiej.

Park Krajobrazowy Beskidu Małego
Został utworzony na mocy rozporządzenia nr 9/98 wojewody bielskiego z dnia 16.06.1998 r. (Dz. Urz. Woj. Biel. nr 9/98, poz. 110) na obszarze 25 770 ha z otuliną o powierzchni 22 253 ha, w celu zachowania i upowszechniania wartości przyrodniczych, krajobrazowych i kulturowych Beskidu Małego, w warunkach racjonalnego gospodarowania.
Wschodnia część terytorium parku znajduje się obecnie w granicach województwa małopolskiego, zachodnia (16 549 ha powierzchni parku i 10 243 ha otuliny) leży na terenie województwa śląskiego.

Masyw Beskidu Małego składa się z dwóch grup górskich - grupy Łamanej Skały (929 m n.p.m.) na wschodzie oraz Pasma Magury Wilkowickiej z najwyższym szczytem Czuplem (933 m n.p.m.) na zachodzie, oddzielonych doliną rzeki Soły.
W budowie geologicznej dominują piaskowce godulskie. Jedynie niewielki fragment południowej części Beskidu Małego budują wapienie, łupki i piaskowce warstw istebniańskich. Te ostatnie tworzą w południowej części parku malownicze wychodnie skalne. Najbardziej okazały ostaniec piaskowcowo-zlepieńcowy - Baszta Skalna, zwana też skałką Na Zakocierzy, jest chroniona jako pomnik przyrody nieożywionej. Interesującym elementem przyrody nieożywionej parku są także liczne jaskinie, powstałe w wyniku procesów osuwiskowych i tektonicznych oraz rzadziej - erozyjnych. Najciekawsze obiekty jaskiniowe objęto ochroną w formie pomników przyrody (Jaskinia Komonieckiego, Czarne Działy I i II).

Beskid Mały porastają lasy silnie przekształcone. W większości, tak w piętrze pogórza jak i regla dolnego, są to sztuczne świerczyny. Naturalne dla pogórza lasy grądowe występują obecnie tylko w postaci nielicznych płatów. Niewielki udział mają także zbiorowiska naturalnych lasów dolnoreglowych - żyznej buczyny karpackiej i kwaśnej buczyny górskiej, chronione na terenie rezerwatów przyrody: Madohora, Szeroka w Beskidzie Małym oraz Zasolnica. Bardzo rzadkim zbiorowiskiem leśnym Beskidu Małego jest jaworzyna górska z miesiącznicą trwałą, spotykana jedynie w postaci małych płatów. Grzbiety wzniesień we wschodniej części Beskidu porośnięte są przez fragmentarycznie wykształcone żyzne jedliny. Piętro regla górnego w Beskidzie Małym nie występuje ze względu na wysokość masywu nieprzekraczającą 1 000 m. Pomimo tego, w partii szczytowej Madohory wykształciły się fragmenty świerczyny górnoreglowej z udziałem gatunków charakterystycznych dla tego zbiorowiska, co stanowi niezwykłą osobliwość Beskidu Małego. W dolinach rzek występują lasy łęgowe - łęg topolowo-wierzbowy, podgórski łęg jesionowy, nadrzeczna olszyna górska oraz olszyna bagienna, w różnym stopniu zmienione w wyniku gospodarki człowieka.

Roślinność nieleśna jest bardzo zróżnicowana i urozmaicona ze względu na dużą różnorodność siedlisk. Do szczególnie cennych należą rzadko spotykane w Beskidach zbiorowiska naskalne, rozwijające się na wychodniach piaskowców oraz murawy kserotermiczne związane z podłożem zasobnym w węglan wapnia. Gęsta sieć rzeczna wraz z systemem zbiorników zaporowych tworzą wyjątkowo korzystne warunki dla rozwoju roślinności wodnej i szuwarowej - pospolitej na terenach niżowych, natomiast rzadko występującej na obszarach górskich. Nieodłącznym elementem krajobrazu rolniczego Beskidu są zbiorowiska łąkowe. Typowym zbiorowiskiem polan reglowych jest łąka mieczykowo-mietlicowa z udziałem wielu roślin chronionych, w tym charakterystycznego dla tej łąki mieczyka dachówkowatego, która w niższych położeniach zastępowana jest przez łąkę rajgrasową. Wilgotniejsze siedliska zajmują łąki ostrożeniowe i zbiorowisko z sitowiem leśnym. Użytkowanie pasterskie sprzyja wykształcaniu się pastwisk życicowych bądź wilgotnych pastwisk z sitem rozpierzchłym. Na zabagnionych fragmentach łąk oraz w pobliżu źródlisk rozwijają się młaki: kozłkowo-turzycowa, turzycowo-mietlicowa, zbiorowisko z turzycą prosowatą oraz z turzycą dzióbkowatą. Młakom często towarzyszą: zbiorowiska ziołoroślowe ze świerząbkiem orzęsionym i kniecią górską, wiązówkowo-bodziszkowe, sitowo-miętowe oraz łopuszyny (tworzone przez lepiężniki). Zbiorowiska te rozwijają się także w dolinach potoków i rzek.

Flora Beskidu Małego liczy ponad 840 gatunków roślin naczyniowych. Do ciekawszych gatunków należy rzeżucha trójlistkowa, występująca tu na najdalej na północ wysuniętym stanowisku w Karpatach.

Na terenie Parku Krajobrazowego Beskidu Małego odnotowano występowanie: 40 gatunków ssaków, 111 gatunków ptaków lęgowych, 15 gatunków płazów, 5 gadów oraz ponad 40 gatunków ryb. Spośród gatunków rzadkich spotyka się tu: wilka, rysia i sporadycznie niedźwiedzia, a także gronostaja, wydrę i rzadkie gatunki nietoperzy - nocka orzęsionego, borowiaczka, mroczka pozłocistego.

Na terenie parku znajduje się wiele godnych uwagi zabytków architektury i kultury, m.in.: drewniane kościoły w Gilowicach i Łodygowicach, dwory w Rychwałdzie, Łodygowicach i Czańcu, liczne drewniane i kamienne kapliczki przydrożne oraz obiekty zabytkowego zagrodowego budownictwa wiejskiego w Łysinie.

Materiał strony opracowano 15 marca 2004 roku. Autor opracowania: R. Bula.